De plek van emoties in het CPW-progressiemodel

De plek van emoties in het CPW-progressiemodel: welke plek kennen we in ons progressiemodel toe aan emoties? We zijn nooit geporteerd geweest van een door de coach/professional aan te brengen focus op emoties van cliënten/gesprekspartners. Dat wil echter niet zeggen dat emoties onbelangrijk zouden zijn of dat de progressiegerichte benadering uitsluitend ‘rationeel’, ‘cognitief’ of ‘zakelijk’ zou zijn. Onze inzichten over emoties en de plek van emoties in de progressiegerichte benadering is nog steeds ‘work in progress’, mede omdat de wetenschap van emoties zelf nog volop in beweging is. In deze bijdrage een paar reflecties op de plek van emoties in het CPW-progressiemodel.

Het CPW-progressiemodel

Het CPW-progressiemodel is in de loop van de afgelopen 13 jaar door ons ontwikkeld en geeft inzicht in hoe betekenisvolle progressie tot stand komt en welke aspecten daarin een rol spelen. Met het model (dat in de loop der tijd steeds meer is aangescherpt en verbeterd, zie hier en hier voor eerdere versies) brengen we de samenhang tussen verschillende wetenschappelijke theorieën in kaart. De kern? Betekenisvolle progressie komt tot stand via duurzame inspanning. Om bereid te zijn duurzame te leveren is een hoge kwaliteit van motivatie nodig (autonome motivatie) en daarnaast is het belangrijk om de overtuiging te hebben dat progressie, via duurzame inspanning, mogelijk is (groeimindset). Door betekenisvolle progressie te boeken voed je je hoge kwaliteit van motivatie voor de activiteit en groeit je overtuiging dat progressie boeken, via effectieve inspanning, mogelijk is. Om deze voordelen te bereiken is het nodig dat je de betekenisvolle progressie opmerkt. Progressiemonitoring is dan ook ondersteunend aan het boeken van betekenisvolle progressie.

Geconstrueerde emoties

Er begint zich steeds meer bewijs af te tekenen voor de theorie van geconstrueerde emoties. Deze theorie heeft de hypothese dat emoties geen essenties zijn die zich in ons brein bevinden, maar dat ons brein emoties (en andere mentale ervaringen) construeert. Er is bij elke emotionele gebeurtenis sprake van eenzelfde fundamenteel psychologisch proces. Er is sprake van kernaffect (met valentie en arousal) en conceptualisatie (het geven van betekenis door externe en interne signalen te combineren met eerdere ervaringen). Emotie, perceptie, gedachten, dagdromen, simulaties, voor ons brein is het allemaal hetzelfde. Het idee dat we emoties en (rationele) gedachten zouden kunnen scheiden van elkaar hebben mensen bedacht (menselijke psychologische concepten), maar in het lichaam en het brein zijn die concepten niet te onderscheiden, niet te zien als aparte essenties. We hebben een voelend brein. We kunnen een emotie in een ander ook niet identificeren, hooguit een vermoeden hebben over hoe die ander zijn eigen emoties zou omschrijven. Deze inzichten geven de noodzaak weer van het boeken van progressie in de manier waarop we (psychologisch) onderzoek doen.

Concepten

Een emotie is een ervaring, die kan worden beschreven met emotiewoorden. Boos, bang, jaloers, vrolijk, het zijn allemaal concepten die menselijke breinen construeren, gevoed door eerdere ervaringen in de context waarin ze zijn opgegroeid. Motivatie is ook een ervaring, die kan worden beschreven met motivatiewoorden. ‘Ik heb geen zin’ of ‘ Ik vind het heel leuk om te doen’. Mindset is ook een ervaring, die kan worden beschreven met mindsetwoorden. ‘Ik kan dit niet’, ‘Ik ben (niet) intelligent genoeg hiervoor’.

Overtuigingen

Deze menselijke concepten worden gevormd via de ervaringen die de persoon heeft vanaf het prille begin van diens leven. Via herhaalde ervaringen groeien en consolideren diens overtuigingen over de werkelijkheid. Emotionele overtuigingen zijn bijvoorbeeld: ‘Als iemand fronst is die boos op me’, of ‘Als ik iets onrechtvaardig vind, dan moet ik huilen’. Motivatie-overtuigingen zijn bijvoorbeeld: ’Als iemand iets moet doen waar die geen zin in heeft moet je hem in beweging krijgen via belonen of straffen’. Mindset-overtuigingen zijn bijvoorbeeld: ‘Ik heb geen talent voor wiskunde’ of ‘Ik ben niet geslaagd voor het examen, dus ik moet deze stof nog beter gaan leren begrijpen en beheersen.’

Voorspellend brein & bewustzijn

De theorie van geconstrueerde emoties gaat ervan uit dat ons brein voortdurend voorspellingen doet en voortdurend voorspellingsfouten corrigeert. We nemen de werkelijkheid niet waar zoals die is, maar ons brein simuleert de werkelijkheid en corrigeert fouten in die simulatie wanneer de input vanuit de wereld niet klopt met de voorspelling. Baby’s ontwikkelen emoties (en andere mentale ervaringen) via dit proces van voorspelling en correctie van voorspellingsfouten. Zo ontwikkelt zich ook ‘de ervaring van wat het is om jou te zijn’, oftewel bewustzijn. Dat bewustzijn is in rudimentaire vorm waarschijnlijk al aanwezig in het derde trimester van de zwangerschap. Ons voorspellende brein construeert al onze mentale ervaringen.

Het fundament

Daarom zou je emoties (en gedachten en bewustzijn in het algemeen) kunnen zien als het fundament van de stroom van alle menselijke ervaring en de achtergrond waartegen alle aspecten van het progressiemodel zich afspelen. In dat licht is het ook minder logisch om emoties een aparte plek te geven in het CPW-progressiemodel, of in progressiegerichte gesprekken. Het is preciezer om te spreken van ‘ervaring’, omdat dit de persoon de gelegenheid geeft om zijn eigen concepten te gebruiken om zijn ervaring mee te beschrijven. Afhankelijk van zijn individuele ervaringen in het verleden, zal de een meer emotiewoorden gebruiken, de ander meer spreken in termen van eigen gedachten en weer iemand anders meer in termen van interacties en relaties en veel mensen zullen een mix van concepten gebruiken om hun ervaring mee te beschrijven.

De voorspellingen in je toekomst

Via progressiegerichte interventies vergroten we de kans dat de voorspellingen die ons brein ons in de toekomst aanreikt zullen leiden tot progressie, in plaats van tot stagnatie. Hoe je je morgen voelt, daar heb je vandaag invloed op. Of beter gezegd: wat je morgen ervaart, daar kun je vandaag invloed op uitoefenen. Heel vaak zeggen deelnemers aan onze trainingen dat ze vooral hebben geleerd om hun gesprekken en werksituaties beter voor te bereiden. Zowel door tijd te besteden in en aan de voorbereiding van gesprekken en werksituaties, als door in die voorbereiding een progressiefocus aan te brengen. De voorbereiding varieert van heel praktisch je formuleringen bedenken tot diepgaand reflecteren op je eigen overtuigingen (over motivatie, mindset, inspanning, progressie, et cetera). Een betekenisvol pad naar het ervaren van progressie.